Seniorzy wciąż bez pełnej ochrony przed pneumokokami

W Polsce każdego roku rośnie liczba zachorowań na inwazyjną chorobę pneumokokową (IChP), która szczególnie zagraża osobom starszym. Wśród pacjentów powyżej 65. roku życia śmiertelność sięga niemal 50% (1). To najwyższy wskaźnik spośród wszystkich grup wiekowych. Fundacja Zdrowego Postępu zwraca uwagę na potrzebę objęcie wszystkich seniorów refundowanym programem szczepień przeciw pneumokokom, obejmującym nowoczesne preparaty o najszerszym zakresie ochrony.

Pneumokoki – choroba, która wciąż zbiera żniwo

Inwazyjna choroba pneumokokowa, wywoływana przez bakterie Streptococcus pneumoniae, może prowadzić do ciężkiego zapalenia płuc, sepsy czy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Dla osób starszych i przewlekle chorych to często zagrożenie życia.

Jak wynika z danych KOROUN, liczba potwierdzonych przypadków IChP w Polsce zwiększyła się - z 870 w 2017 r. do 1857 w 2024 r. (2), co wskazuje na poprawę nadzoru epidemiologicznego oraz bardziej skuteczne raportowanie. Jednak ryzyko zachorowania rośnie gwałtownie wraz z wiekiem - od 10 przypadków na 100 tys. osób w wieku 65–74 lata do prawie 40 przypadków w grupie 95+.

- Zakażenia pneumokokowe wciąż są jednym z najpoważniejszych zagrożeń zdrowotnych dla osób starszych w Polsce. Wraz ze starzeniem się społeczeństwa konieczne jest wprowadzenie nowoczesnych rozwiązań profilaktycznych, które realnie chronią życie 
i zdrowie - mówi Joanna Bogdanowicz-Antos, Prezes Fundacji Zdrowego Postępu.

Nowe czasy – nowe wyzwania epidemiologiczne

Wprowadzenie obowiązkowych szczepień dzieci przeciwko pneumokokom w 2017 r. było ogromnym sukcesem systemu zdrowia publicznego, jednak doprowadziło też do tzw. zastępowania serotypów. Zjawisko to polega na tym, że po zaszczepieniu przeciwko jednej odmianie bakterii (zestawowi serotypów), inne – wcześniej rzadziej spotykane – mogą zacząć się rozprzestrzeniać i wywoływać choroby o odmiennym podłożu. Dlatego potrzebne są szczepionki, które chronią dorosłych przed coraz większą liczbą odmian bakterii w sposób całościowy. 

- Ochrona seniorów przed zakażeniami pneumokokowymi, wymaga zastosowania szczepionek o najszerszym możliwym zakresie działania, dostosowanych do obecnej sytuacji epidemiologicznej w Polsce, tzw. szczepionek skoniugowanych przeciw pneumokokom o wysokiej walentności (PCV). Zapewniają one kompleksową ochronę i zmniejszają ryzyko ciężkich powikłań u seniorów - podkreśla prof. dr hab. n. med. Waleria Hryniewicz, lekarz mikrobiolog z Narodowego Instytutu Leków w Warszawie.

Szczepienia to inwestycja w zdrowie i gospodarkę

Zakażenia pneumokokowe to nie tylko dramat pacjentów i ich rodzin, ale również wymierne straty dla gospodarki. W 2017 roku choroby wywołane pneumokokami spowodowały ponad 156 tysięcy dni absencji chorobowej, co przełożyło się na koszty pośrednie przekraczające 49 milionów złotych (3).

Według międzynarodowych analiz programy szczepień dorosłych przynoszą nawet 19-krotność zwrotu z inwestycji, a w przypadku szczepień przeciw pneumokokom - nawet 33-krotność poniesionych kosztów (4).

- Profilaktyka to nie koszt, to inwestycja - w zdrowie, niezależność i bezpieczeństwo osób starszych, a także w stabilność systemu ochrony zdrowia - dodaje prof. Hryniewicz

Szczepienie seniorów powinno być standardem opieki

U osób powyżej 65. roku życia i z chorobami współwystępującymi inwazyjna choroba pneumokokowa może mieć ciężki przebieg i prowadzić do powikłań zdrowotnych, a nawet do śmierci. 

W 2023 roku Polska wprowadziła bezpłatne szczepienia przeciw pneumokokom dla tej grupy osób, co było ważnym krokiem. Jednak, jak podkreśla dr. n med. Monika Wanke-Rytt z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, ochrona tylko części populacji nie wystarczy. - To z czym mierzymy się obecnie to narastający problem z antybiotykoopornością oraz brak dostępu do szczepionek na dominujące odmiany pneumokoków. Nowe skoniugowane szczepionki przeciwko pneumokokom obejmujące najczęstsze serotypy dominujące w tej populacji będą stopniowo wypierać szczepionki polisacharydowe - dodaje ekspertka. 

-W starzejącym się społeczeństwie szczepienia przeciw pneumokokom dla wszystkich seniorów powinny być tak samo oczywistym elementem profilaktyki jak szczepienie przeciw grypie czy COVID-19. Tylko powszechny dostęp do szczepień może realnie ograniczyć liczbę hospitalizacji i zgonów - mówi Joanna Bogdanowicz-Antos z Fundacji Zdrowego Postępu.

Apteka - miejsce, gdzie zaczyna się profilaktyka

Nowoczesne rozwiązania wprowadzone w Polsce, takie jak możliwość szczepienia w aptekach, to ogromny krok naprzód. Już w 2023 roku farmaceuci podali ponad 41 tysięcy refundowanych dawek szczepionek przeciw pneumokokom, co pokazuje, że łatwy dostęp zwiększa gotowość Polaków do szczepień. Fundacja apeluje o systemowe wsparcie tego modelu - poprzez edukację, uproszczenie procedur i lepszą informację dla pacjentów.

Polska może być liderem szczepień dorosłych

Fundacja Zdrowego Postępu wraz z ekspertami klinicznymi wskazuje także, że Polska powinna wzorować się na rozwiązaniach stosowanych w krajach takich jak Kanada, Francja czy Niemcy, gdzie szczepienia oceniane są nie tylko przez pryzmat kliniczny, lecz także społeczny i ekonomiczny. Nowe podejście do oceny szczepionek - oparte na aktualnych danych epidemiologicznych i potrzebach populacji - pozwoliłoby na skuteczniejsze planowanie programów profilaktycznych.

Źródła:

(1) (2)  KOROUN. Inwazyjna Choroba Pneumokokowa (IChP) w Polsce w 2024 roku. 2024,   https://koroun.nil.gov.pl/wp-content/uploads/2025/04/Inwazyjna-choroba-pneumokokowa-IChP-w-Polsce-w-2024-roku.pdf (dostęp 10.2025)

(3) Golicki D, Jaskowiak K, Dobrowolska I, Niewada I. Indirect costs of pneumococcal diseases in Poland: estimation based on the data of the Social Insurance Institution (ZUS) regarding sickness absence. 2019.

(4)  Socio-Economic Value of Adult Immunisation Programmes, https://www.ohe.org/publications/the-socio-economic-value-of-adult-immunisation-programmes/ (dostęp: 10.2025) 

POBIERZ KOMUNIKAT PRASOWY [TUTAJ]

Pobierz Raport Fundacji Zdrowego Postępu na temat inwazyjnej choroby pneumokokowej i szczepień [TUTAJ]

O kampanii edukacyjnej "O krok przed..."

Kampania edukacyjna „O krok przed…”, zainicjowana przez Fundację Zdrowego Postępu, ma na celu zwiększenie świadomości społecznej na temat inwazyjnej choroby pneumokokowej (IChp), poważnego zagrożenia zdrowotnego szczególnie dla osób po 65. roku życia. Kampania podkreśla znaczenie profilaktyki i szczepień ochronnych dla dorosłych jako skutecznego i bezpiecznego sposobu zapobiegania zachorowaniom. Działania w ramach kampanii edukacyjnej “O krok przed…” realizowane są przez Fundację Zdrowego Postępu w ramach grantu edukacyjnego finansowanego przez firmę MSD Polska Sp. z o.o.